Przemysław Skrzypczak - witrażysta
Przeprowadziliśmy niedawno wywiad z panem
Przemysławem Skrzypczakiem – witrażystą mieszkającym w Luboniu. Zajmuje się on
robieniem witraży różnego rodzaju na zamówienie: są to witraże sakralne, lampy
witrażowe, upominki, biżuteria, lacobel i fusing.
1. Kiedy zaczął się Pan
interesować witrażami?
Pan Skrzypczak: 26 lat temu
– po szkole podstawowej. Dostałem wtedy propozycję pracy w Artystycznej
Pracowni Witraży im. Michała Kośmickiego, znajdującej się przy ul.
Grunwaldzkiej. Byłem pierwszym uczniem Michała Kośmickiego. We wszystkich jego pracach brałem udział 0d 1986 - 2011 roku. Tam uczyłem się zawodu i przez 20 lat pracowałem.
2. Dlaczego wybrał Pan ten zawód?
Pan S.: Wiadomo, że zwykle,
jak się wybiera zawód, jest to splot wielu okoliczności. Był to też przypadek,
że dostałem taką propozycję i wybrałem ten zawód jako ciekawy i interesujący,
jako „coś innego”. I jest to teraz moja pasja, moje całe życie.
3. Czy ktoś z Pańskiej
rodziny zajmuje się
witrażami?
Pan S.: Cała moja rodzina
jest uzdolniona plastycznie, ale jeśli chodzi o witraż, jestem „debiutantem”,
jak to zwykle bywa. Cały czas wykonuję ten zawód i już inaczej nie będzie.
Pokochałem to, robię to z zamiłowania.
4. Czy pracuje Pan sam, czy ma jakichś
współpracowników?
Pan S.: Nie mam pracowników
na stałe, aczkolwiek są takie sytuacje, gdy tej pracy jest dużo, wtedy
zatrudniam kolegów do pomocy. Szczególnie przy witrażach kościelnych potrzebuję
ekipy, która umie murować i osadzać te witraże. Ale nie wiadomo jak będzie w
przyszłości, czy nie będę miał ludzi, bo to wszystko się ciągle rozwija.
Wiadomo, chciałbym mieć więcej pracowników, powiedzmy – jedną osobę. Każdy
chciałby mieć większą firmę, ale trudno jest znaleźć odpowiednich pracowników,
gdyż ludzi zajmujących się tym zawodem
jest mało. I też nie ma na tyle dużo pracy, żebym mógł znaleźć osobę dobrą i
płacić jej stałą pensję przez długi czas. Po prostu raz tej pracy jest więcej,
a raz mniej.
5. Jakiego typu witraże cieszą się największym
powodzeniem?
Pan
S.: Ja głównie wykonuję wszystkie prace na zamówienie. Gdy pracy jest mniej
zajmuję się detalami. Małymi figurkami, czy biżuterią dla pań, która cieszy
się, można powiedzieć, dużym powodzeniem. Ale staram się robić głównie takie
większe witraże.
6. Częściej dostaje Pan
zamówienia na
te większe prace, czy na drobiazgi jak
ozdoby, dekoracje?
Pan S.: Właściwie to trudno
określić – są momenty, gdy robię tylko rzeczy większe, np. do kościołów, a
kiedy jest czas większego luzu zajmuję się tymi mniejszymi pracami. Ale tych
większych prac jest jednak więcej. W tej chwili wykonuję witraże do kościoła w
miejscowości Stary Gostyń.
7. Co najbardziej lubi pan w swojej pracy?
Pan S.: W zasadzie
najbardziej chyba lubię ten moment końcowy, najbardziej nie lubię zaczynać, po
prostu ciężko jest zaskoczyć. Ale potem, im bliżej końca, tym jest lepiej,
sympatyczniej. Do końca niewiadomo, jak witraż będzie wyglądał. Trzeba
wieloletniego doświadczenia, by móc to przewidzieć, bo ta gra światła, jak się
trzyma kawałek szkła w ręku jest inna, niż gdy jest to już, powiedzmy, w oknie,
oprawione ołowiem lub cyną. Efekt końcowy nie jest nikomu do końca znany.
Najbardziej lubię gdy ten witraż lub lampa – gdyż lampy też wykonuję –
rozbłyśnie swoim światłem, swoim życiem. Witraż po prostu żyje. W zależności od
natężenia światła, pory dnia – zachowuje się inaczej. Tym się różni m.in. od
obrazów malowanych farbami na płótnie.
8. Skąd bierze Pan
materiały do swojej pracy?
Pan S.: Jak w każdym
zawodzie, są jakieś hurtownie. Głównym składnikiem witraży jest oczywiście
szkło kolorowe. To nie jest takie zwyczajne szkło, ono jest zwykle wykonywane
ręcznie. Jedną hutą w Polsce, która wykonuje to szkło, jest huta szkła Jasło.
Pozostałe szkła są sprowadzane z zachodu. Są szkła chińskie, opale
spektrumowskie, szkła katedralne. Rodzajów szkła jest mnóstwo. Głównym
składnikiem mocującym szkło jest ołów, który kupuje się również w hurtowniach.
Podobnie jest z cyną. Podstawowe materiały to: szkło, ołów i cyna. Do tego
dochodzą jeszcze tlenki metali służące do barwienia szkła, farby platynowe do
cieniowania.
9. Jak wyrabia się
witraże?
Pan
S.: Po złożeniu zamówienia przez klienta robię projekt. Następnie przekłada się
go na bristol w skali 1:1. Potem rozcina się go na poszczególne elementy.
Trzeba mieć wyobraźnię, aby wiedzieć jak to ma wyglądać i tak dalej. Szablony
te przekłada się na odpowiednie kawałki szkła i specjalnym narzędziem się je
wycina. Później patynuje się je i maluje farbami. Szkło te wypala się następnie
w piecach w temperaturze ok. 560 stopni, aby utrwalić farby. Później zespala
się wszystkie kawałki, aby otrzymać zasadniczy witraż. Można to zrobić na 2
sposoby: techniką taką, jak się to robi w kościołach - to jest technika w
ołowiu lub też techniką Tiffany’ego – wymyślił ją Amerykanin w roku 1895. Ta
technika pozwoliła tworzyć witraże trójwymiarowe, takie jak lampy. Dwa kawałki szkła
owija się taśmą miedzianą, łączy się je i zalewa cyną. To daje taki ładny
efekt. To są takie dwie podstawowe techniki, jeśli chodzi o witraż – technika w
ołowiu – taka klasyczna – i nowocześniejsza – Tiffany.
10. Czy dzisiejsze witraże różnią się od tych z
dawnych czasów?
Pan S.: Generalnie zawód
witrażysty nie zmienił się od setek lat. Jeśli chodzi o ołów, kiedyś używało
się lutownic ręcznych – grot wkładało się do ogniska, czy żaru, on się
nagrzewał i potem lutowało się ołów. Teraz używa się lutownic elektrycznych.
Tak samo kiedyś używało się pieców węglowych, czy na drewno, a teraz używane są
piece elektryczne. Ale sam sposób przygotowania tego szkła, technika jego
łączenia, to jest niezmienne od setek lat. Wiadomo, teraz nie używa się
diamentów do krojenia szkła, tylko takich specjalnych kółek najwyższej jakości
ze stopów węglowych. Oczywiście to wszystko wciąż się rozwija. Wielu ludzi uczy
się hobbystycznie tego zawodu. Poznają najprostsze techniki i wykonują witraże
na poziomie, można powiedzieć, amatorskim, dla własnej przyjemności. Jest to
jednak hobby kosztowne. 1m2 szkła kosztuje średnio koło 100zł. Do
tego dochodzi jeszcze cyna, której kilogram kosztuje także ze 100zł.
11. A czy każdy może
zostać witrażystą?
Pan S.: Właściwie tak. Jest
to podciągnięte pod zwyczajny zawód artystyczny. To kwestia umiejętności –
jeden nauczy się zawodu i wykonuje go na poziomie kiepskim, na który nie ma
zbyt dużo miejsca, gdyż to się potem zweryfikuje niewielką liczbą klientów – a
inny robi to na poziomie wyższym.
12. Czy do tego
potrzebne są konkretne umiejętności?
Pan S.: Powinna być wiedza o
metalach, umiejętności ślusarskie – witraże w kościołach są zamurowywane, toteż
trzeba umieć budować. Nie można mieć lęku wysokości, gdyż często wykonuje się
to na sporych wysokościach. Przydatny jest też zmysł plastyczny, aczkolwiek to
nie jest konieczne, bo można wykonywać ten zawód, korzystając z pomocy
plastyków. Często jest tak, że przychodzi klient i mówi, że chce, powiedzmy,
kwiatki i trzeba to samemu od podstaw zaprojektować, żeby potem to przedstawić
i omówić. Jest to zawód, którego człowiek uczy się całe życie. Wchodzą nowe
gatunki szkła, które zachowują się inaczej w piecach, powiedzmy, nie przyjmują
kolorów. Ten zawód wymaga cały czas nauki, aczkolwiek generalnie nie zmienił
się od setek lat.
Zadaliśmy też panu
Skrzypczakowi dwa pytania dodatkowe:
1. Jaki był Pana ulubiony przedmiot w szkole?
Pan S.: Moim ulubionym
przedmiotem był chyba WF – to dosyć banalne, ale tak było. Z innych przedmiotów
to geografia ewentualnie oraz jeszcze historia. Ani matematyka, ani język
polski, to nie były moje przedmioty.
2. Jakie ma pan inne zainteresowania?
Pan S.: Moim
zainteresowaniem jest na pewno praca, a poza tym to mam wiele zainteresowań,
m.in. lubię grać w szachy, choć nie zawsze mam z kim i lubię podróżować po
świecie. Zwiedziłem prawie całą Europę. Kocham góry. Lubię też astronomię, jest
to też taka moja mała pasja, mam własny teleskop i zajmuję się tym od czasu do
czasu.
Jeśli
zaciekawił Cię zawód witrażysty, zachęcamy do zajrzenia na stronę internetową
pana Przemysława Skrzypczaka: www.mojewitraze.pl.
Dziękujemy :)
Link do strony Michała Kośmickiego, tam wymienione są główne realizacje, które były po części pracami pana Skrzypczaka: http://www.kosmicki.za.pl/pl_info.html
Adrian Mieszała
Autorzy:
Joanna Targońska
Patrycja Kowalska
Dawid Książkiewicz
